50 BOLET?N DE LA REAL ACADEMIA GALLEGA
6. Rodamontes, ou peza de ferro que vai caseque paralela
? "llanta". Ten como fin o protexer a parte de afora da roda.
Non est? xeralizada en todalas bisbarras galegas; at?pase en
Melide co nome de "gardamontes"
7. Sobrerrella, tam?n semicircular e de ferro, servindo pra
xunguir mil e cambas por fora. Ten o mesuro chamadeiro en
Melide, namentras que rescibe o de "rodo" en Calvos de Rand?n"
e tam?n en Velle n, e o de "medial?a" en Moreiras ".
8. Por riba desta pezas xerales, a roda do Buriz ten outras
de menor importancia e menos regulares. Tales son as brochas
de ferro, pra protexer e asegurar a roda; e os tornillos, tam?n
de ferro, que fan a funci?n de asegurar o mil.
b) As d?as rodas do carro aseg?ranse no eixo, que soe ser
c?seque prism?tico e ter un metro de ancho, sen contar os es
pigos, ? decir, de roda a roda. Consta das seguintes partes:
1. Espigo, de forma prism?tica, un en cada remate do eixo
e con d?as entalladuras. Di Melide rescibe o nome de "p?bida" 23.
2. Garrotes, ou cravos de madeira que te?en por fin asegu
rar as rodas unha vez introducidas no espigo.
3. Luidoiro ou cantadoiro, nomes que resciben cada un dos
rebaixes laterales do eixo nos que xira no coucill?n (vid. dim
p?is). En Betanzos Kr?ger cita a forma "luidoiro" e en Ourense
e TrasOsMontes (Portugal), a forma "cantadeira" 24.
c) O rodamento x?nguese co chedeiro (vid, dimp?is) por
meio dos coucill?s, que aseguran o eixo coas treitoiras, en n?
mero de d?as pra cada un dos dous coucill?s. Asimesmo as trei
toiras, atravesando o coucill?n, xunguen iste' ? cheda (vid. dim
p?is).
Istos chamadeiros at?panse c?seque sen variante en Meli
de 28. En Moreiras o coucill?n rescibe o nome de "corouc?n" 26.
En Calvos d? Rand?n cambean os dous chamadeiros, que eiqu?
son "chumaceira" e "apeladoiras" respeitivamente 27. Pra rema
te ,en Velle ch?manse "cronc?n" e "apeladoires" 28.
" Ibidem.
2? F. L. CUEVILLAS e X. LORENZO: Op. e p?x. cit. supra.
22 F. L. CUEVILLAS, FERN?NDEZ HERMIDA e X. LORENZO: Op. e p?x. cit. supra.
22 X. R. e FERN?NDEZOXEA: Op. cit. supra, fig. 149.
Terra de Melide, p?x. 397 e ss., fig. 121.
24 F. KRUGER: Op. cit. supra, p?x. 205.
25 Terra de Melide, p?x. 397 e ss., fig. 120.
26 X. R. e FERN?NDEZOXEA: Op. cit. supra, fig. 146.
27 F. L. CUEVILLAS e X LORENZO: Op. e p?x. cit. supra.
25 F. L. CUEVILLAS, FERN?NDEZ HERMIDA e X. LORENZO: Op. .e p?x. cit. supra
