152 BOLET?N DE LA REAL ACADEMIA GALLEGA
monstruosa. Castelao foi o que quixo ser, o que puido ser. E decir
o que puido e o que quixo, enceta e remata a nosa liberdade de
reinstalalo antre n?s. O dem?is ser?a ego?smo, individual ou co
lectivo, disfarzado ou mesmo dobrado de veneraci?n e de respeito.
Con este espirito ternos de encarar o que Castelao foi como
escritor galego, e, cando deso se trate, o que foi como escritor
en galego. Como para todos os galeguistas, a l?ngua non era
para Castelao unha arma t?ctica, sen?n unha realidade sustan
cial de Galicia. O galego non pod?a ser para Castelao a l?ngua
da pastoral ou a lingua da arenga ou a lingua da poes?a. Se non
hai catequese ?porque todos sexamos santos?, se non hai com
bate ?porque tefiamos conquerido a victoria?, se non hai l?rica
?porque vivamos na enxebre epifan?a da beleza?, haber? ga
lego. Porque para Castelao o galego non era un medio, sen?n
un fin.
De aqu?, a escrupulosa atenci?n con que forx?u a s?a l?ngua
literaria. O que ve o galego corno unha fala de grupo, o que usa
o galego como unha forma de loita, o que concibe o galego co
mo unha t?cnica de producci?n art?stica ?e todas estas postu
ras te?en hoxe representantes? pode apoiar a s?a teor?a ou a
s?a praxe na teor?a e na praxe de Castelao; pero a condici?n
de que non confunda o parcial co total, o epis?dico co
nente, o estormento coa obra. Aquel para quen o galego sera
s? unha ferramenta coa que constru?r un dispositivo favorece
dor dunha finalidade non sustancialmente unida ao mesmo con
cepto de Galicia, pode desbotar esa ferramenta en calquer mo
mento, ou porque o ouxetivo est? logrado, e xa non ? necesario
o medio; ou porque ?ste se revele, polo contrario, como menos
eficaz do desex?bel, e se troque por outro que promete maiores
oportunidades.
Tal oportunismo era, naturalmente, inconceb?bel en Casto'
lao, e esto ten importantes 'consecuencias para a caracterizaci?n
da s?a fala. Aquel para quen a lingua ? somente unha panca
para movimentos que a trascenden, no se para a lu?la coa delec
taci?n que a Castelao merec?a. Escribir? o galego de mogoll?n
do que tantas mostras atopamos nos xorn?is do intre. Acentuar?
ora o diferencialismo cara o castel?n, abandonando ao irrri?n
parte do herdo familiar; ora o diferencialismo cara o portugu?s,
como o paifoco sacrist?n para quen a cristiandade se limita a0
sino da s?a parroquia; percurar? torpemente no vulgarismo
